Amidan nằm ở đâu và có chức năng gì?

1. Vị trí của Amidan

Ngày nay, cụm từ amidan đã trở thành quen thuộc với rất nhiều người và amidan đã trở thành từ khóa được tìm kiếm nhiều trên các trang mạng xã hội đặc biệt là những trang chăm sóc sức khỏe. Vậy amidan là gì? Amidan nằm ở đâu?

Amidan là một tổ chức lympho lớn nhất của cơ thể nằm tập trung phía dưới niêm mạc hầu thành đám nằm ở hai bên thành họng tạo thành một vòng bạch huyết Waldayer bao gồm amidan vòm họng (còn gọi là VA, amidan vòi, amidan khẩu cái và amidan đáy lưỡi. Trong đó, amidan khẩu cái lớn nhất, nằm ở hai bên thành họng và cũng là amidan hay bị viêm nhất. Khi quan sát bằng mắt thường ta có thể dễ dàng thấy được một phần của amidan.

2. Cấu tạo của Amidan

Amidan bao gồm 6 khối nằm vây quanh cửa hầu và xếp thành một vòng kín gọi là vòng bạch huyết quanh hầu (vòng Waldayer): Amidan vòm (VA), Amidan vòi, Amidan khẩu cái (amidan), Amidan lưỡi.

2.1. Amidan vòm (VA)

Chỉ có 1 khối hình tam giác nằm ở vòm họng và có thể phát triển theo thành sau họng mũi. Đây là hạch bạch huyết lớn nhất cơ thể. Không giống với amidan khẩu cái, amidan vòm không được bảo phủ bởi lớp biểu mô phía trên. Không những thế, amidan vòm còn nằm ở vị trí của ngõ ra vào của hầu họng. Do đó, amidan vòm rất dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Trong đó, tác nhân gây bệnh hay gặp nhất là virus gây. VA được hình thành từ tháng thứ 3 đến tháng thứ 7 của thai kỳ và phát triển đầy đủ ở trẻ sơ sinh. VA trở thành nơi cư trú của vi khuẩn ngay từ tuần lễ đầu tiên sau khi sinh. VA to lên trong thời kì phát triển của trẻ cho đến 6 – 7 tuổi, nhằm tạo miễn dịch chống lại vi khuẩn, virus, dị nguyên và các chất kích thích trong thức ăn và không khí. Sau đó VA thường thoái triển dần và trước dậy thì teo nhỏ lại.

2.2. Amidan vòi

Gồm 2 amidan, nằm ở hai bên phải và trái, quanh lỗ vòi tai, ngay dưới vòi Eustache. Đây là amidan có ít tổ chức Lympho và ít được chú ý đến khi nhắc đến amidan.

2.3. Amidan khẩu cái (amidan)

Gồm 2 amidan hình ô van màu hồng, có kích thước to nhỏ tuỳ vào độ tuổi. Amidan khẩu cái nằm ở hai bên phải và trái, trong hố amidan của thành bên họng. Đây là amidan lớn nhất trong vòng bạch huyết Waldayer và là amidan duy nhất có thể quan sát bằng mắt thường khi dùng đèn soi. Amidan khẩu cái gồm 2 trụ là trụ trước và trụ sau. Bề mặt amidan gồm nhiều hốc sâu và được bao phút bởi biểu mô phủ phía trên. Đây là nơi thực hiện chức năng chính của amidan và cũng là nơi vi khuẩn và virus xâm nhập gây nên tình trạng viêm amidan.

2.4. Amidan lưỡi

Chỉ có 1 khối, nằm ở đáy lưỡi. Cũng giống như Amidan vòi, đây là nơi tập trung ít tế bào Lympho nhất trong vòng bạch huyết Waldayer và cũng ít được nhắc đến.

Vòng Waldeyer  được hình thành trong thai kỳ và phát triển đầy đủ khi trẻ chào đời. Các khối amidan phát triển nhanh về khối lượng từ lúc 1 – 2 tuổi và đạt đỉnh cao lúc 3 – 7 tuổi, sau đó teo dần.

Các amidan có cấu tạo gồm ba lớp từ ngoài vào trong như sau:

• Biểu mô phủ : Là lớp biểu mô nằm trên bề mặt của amidan. Lớp biểu mô này có chức năng che chắn, bảo vệ và loại bỏ các tác nhân gây bệnh bám trên bề mặt amidan.
• Mô liên kết: Phía bên dưới lớp biểu mô phủ là một lớp mô liên kết mỏng giàu mạch máu giúp nuôi dưỡng amidan.
• Hạch bạch huyết: Lớp trong cùng của amidan là các hạch bạch huyết. Đây là phần quan trọng nhất của amidan giúp chúng có khả năng tiết ra các Immunoglobulin, là các kháng thể tự nhiên của cơ thể, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh

3. Chức năng của Amidan

Amidan là cơ quan lympho lớn của cơ thể. Vai trò của amidan là miễn dịch có lợi cho cơ thể. Khi cơ thể bị xâm nhập bởi các tác nhân gây bệnh đường hô hấp (vi khuẩn, virus…), vai trò của amidan là tiết ra kháng thể và các lympho bào giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Bình thường amidan vòm (VA) dày khoảng 2mm, không cản trở đường thở. VA tuy mỏng nhưng xếp thành nhiều nếp nên diện tiếp xúc rất rộng. Nhiệm vụ của nó là nhận diện vi khuẩn, tạo kháng thể và tiêu diệt vi khuẩn khi chúng tái xâm nhập.

Khi ta hít vào qua mũi, không khí sẽ tiếp xúc với VA trước khi vào phổi. Vi khuẩn trong không khí bám vào bề mặt tiếp xúc rất rộng của VA. Các tế bào bạch cầu đang chờ sẵn ở đây sẽ bắt giữ và nhận diện vi khuẩn để tạo ra kháng thể. Kháng thể này được nhân lên và đưa đi khắp nơi, nhưng tập trung nhiều nhất ở vùng mũi họng, tạo miễn dịch tại chỗ chống lại vi khuẩn khi chúng tái nhiễm.

Vai trò của VA nói riêng và vai trò của amidan nói chung rất quan trọng trong các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên

4. Các bệnh thường gặp

• Viêm amidan
• Ung thư amidan

5. Những vấn đề cần lưu ý

Viêm amidan là một nhiễm trùng thường gặp, vì vậy để phòng tránh những bệnh về amidan cần:

• Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ, súc họng bằng nước muối loãng hoặc nước súc miệng sẽ giúp loại bỏ các vi khuẩn trú ngụ trong vòm họng một cách hiệu quả, ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh viêm họng, viêm amidan…
• Thường xuyên kiểm tra răng miệng, tai mũi họng định kỳ.
• Nguyên nhân gây viêm amidan là do vi khuẩn, virus tấn công khi hệ miễn dịch của cơ thể chúng ta bị suy yếu. Việc tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể được thực hiện từ chế độ dinh dưỡng hằng ngày, bạn nên chú ý bổ sung nhiều vitamin C với các thực phẩm.
• Không hút thuốc lá, giảm ăn đồ cay nóng, chất kích thích, đeo khẩu trang khi ra đường.

Nguồn: Vinmec