Định lượng CA 15-3 là gì?

1. Định lượng CA 15-3 là gì?

CA 15-3 là viết tắt của kháng nguyên carbohydrate 15-3 (carbohydrate antigen 15-3) . Đây là một chất chỉ điểm bệnh ung thư, đặc biệt là trong bệnh ung thư vú.

CA 15-3 là một mucin biểu mô đa hình hoặc kháng nguyên màng biểu mô đa hình, phân bổ nhiều ở vùng ngoại bào, màng tế bào và dịch bào. Ở vùng ngoại bào trong ung thư vú, CA 15-3 thường biểu hiện quá mức và bị glycosyl hóa. Trong bệnh ung thư vú di căn, 80% bệnh nhân có mức CA 15-3 tăng cao.

Định lượng CA 15-3 là một xét nghiệm được chỉ định để theo dõi ung thư vú. Tuy nhiên, xét nghiệm CA 15-3 ít được dùng để sàng lọc ung thư vú giai đoạn đầu, do trong giai đoạn sớm của bệnh nồng độ CA 15-3 thường không tăng.

2. Công dụng của Định lượng CA 15-3

• Xét nghiệm CA 15-3 thường được chỉ định cùng với các xét nghiệm khác, như xét nghiệm thụ thể estrogen và progesterone, thụ thể Her2/neu, xét nghiệm gene,… để xác định bệnh nhân có bị ung thư vú hay không, xác định tính chất của ung thư và lựa chọn cách điều trị thích hợp.

Nếu CA 15-3 của bệnh nhân tăng, xét nghiệm này được thực hiện định kỳ để theo dõi hiệu quả điều trị và sự tái phát của bệnh.

• Xét nghiệm CA 15-3 thường không thực hiện ngay sau khi khởi đầu điều trị ung thư vú mà thường được chỉ định sau khi bệnh nhân điều trị được vài tuần.
• Xét nghiệm CA 15-3 còn được sử dụng để phát hiện một số ung thư khác như ung thư phổi, ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy, ung thư đại trực tràng,… CA 15-3 được chỉ định như một dấu ấn thứ hai để phát hiện các bệnh này.

3. Nhu cầu

• Giá trị bình thường ở phụ nữ khỏe mạnh của CA 15-3 là ≤ 30 U/ml. Giá trị CA 15-3 bình thường này có thể thay đổi, dao động một vài giá trị tùy thuộc vào phương pháp định lượng, hệ thống máy phân tích và hóa chất sử dụng của từng cơ sở xét nghiệm.
• Nồng độ CA 15-3 thường tăng khi khối u ung thư vú phát triển lớn. Nồng độ CA 15-3 càng tăng khi bệnh ung thư càng tiến triển và đạt đỉnh khi ung thư đi căn xương và (hoặc) di căn gan.
• Nếu nồng độ CA 15-3 càng cao theo thời gian có thể bệnh nhân không đáp ứng với điều trị hoặc ung thư tái phát trở lại.

Độ nhạy chẩn đoán ung thư vú của xét nghiệm CA 15-3 tùy thuộc vào ngưỡng CA 15-3 được chọn, cụ thể:

• Ở ngưỡng 28 U/ml, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú là 19-22% trước phẫu thuật.
• Ở ngưỡng 50U/ml, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú giai đoạn Mo là 32%.
• Ở ngưỡng 25 U/ml, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú chưa có hạch là 16%, có hạch là 54%.
• Ở các ngưỡng 25, 28 và 50 U/ml, độ nhạy chẩn đoán ung thư vú đã di căn là 54-91%.
• Nồng độ CA 15-3 trong máu chỉ tăng 5% ở số bệnh nhân không còn triệu chứng nhưng vẫn tăng ở 29% số bệnh nhân đáp ứng điều trị một phần. Nếu nồng độ CA 15-3 > 40U/ml, 100% bệnh nhân ung thư vú là ở giai đoạn tiến triển, cần phải nhập viện điều trị.
• Để chẩn đoán ung thư tái phát sau phẫu thuật ung thư vú 13-40 tháng, độ nhạy của CA 15-3 là 45-77%, độ đặc hiệu là 94-98% và giá trị chẩn đoán (+) của CA 15-3 là 41-92%.
• Trong quá trình điều trị bệnh ung thư vú, khi bệnh di căn, bệnh tiến triển hoặc đáp ứng với điều trị, nồng độ CA 15-3 trong huyết tương có thể tăng hoặc giảm ≥ 25%: 75-94% trong quá trình tiến triển của bệnh, 72-93% trong quá trình đáp ứng điều trị.
• Nồng độ CA 15-3 trong máu có thể tăng trong một số bệnh ung thư khác như:  ung thư buồng trứng 39-71%, ung thư nội mạc tử cung 14-26%, ung thư tử cung 9,1%; các ung thư dạ dày, tụy, ung thư biểu mô tế bào gan là 10-71%.

4. Những vấn đề cần lưu ý

• Nếu nồng độ CA 15-3 bình thường cũng chưa thể khẳng định người xét nghiệm không bị ung thư vú. Vì ở giai đoạn sớm của bệnh CA 15-3  thường không tăng và có khoảng 20-25% bệnh nhân ung thư vú tiến triển không tăng nồng độ CA 15-3.
• Một số bệnh lành tính như viêm gan mạn, xơ gan, lao, bệnh vú lành tính, viêm nội mạc tử cung, Lupus ban đỏ hệ thống, mức độ CA 15-3 trong máu cũng có thể tăng nhẹ hoặc thoáng qua. Trong các bệnh không phải ung thư thì nồng độ CA có xu hướng ổn định theo thời gian.
• Một tỉ lệ người khỏe mạnh bình thường cũng có tăng nồng độ CA. Ở 8% phụ nữ có thai nồng độ CA 15-3 có thể tăng > 30U/ml, ở từ 4-7% phụ nữ cho con bú nồng độ CA tăng >25U/ml.

Nguồn: Vinmec