Đừng chờ đến lúc: “Giành lại từng khoảnh khắc”

1. Đặt vấn đề:

“Giành lại từng khoảnh khắc” một câu nói cho biết tính khẩn trương của tình trạng bệnh lý cấp cứu và ranh giới giữa sự sống và cái chết rất mỏng manh. Hai bệnh Nhồi máu cơ tim (NMCT) và tai biến mạch máu não (TBMMN) nếu không cấp cứu kịp thời sẽ ảnh hưởng nặng nề đến sức khoẻ thậm chí tử vong. 

Theo thống kê tại VN:
– Tỉ lệ người tăng huyết áp > 18 tuổi là 25%, người > 60 tuổi: 50%.
– Ghi nhận tại Bệnh viện ĐHYD Tp. HCM (2017): tỉ lệ đột quỵ não  (TBMMN) < 45 tuổi là 30%.
– Theo WHO: Thế giới, trên 6 triệu người tử vong do đột quỵ não (TBMMN) / 1 năm.

Có lẽ, không ai trong chúng ta muốn rơi vào hoàn cảnh phải “giành lại từng khoảnh khắc”.

2. Ai có nguy cơ bị tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim?

Các đối tượng sau đây sẽ là “ứng cử viên” của Nhồi máu cơ tim và Tai biến mạch máu não:
– Hút thuốc lá kéo dài, uống rượu bia thường xuyên.
– Tăng huyết áp không điều trị đạt mức huyết áp mục tiêu (mức huyết áp an toàn).
– Nam ≥ 45 tuổi, Nữ ≥ 55 tuổi.
– Bệnh tiểu đường (Đái tháo đường).
– Tăng nồng độ Homocystine trong máu.
– Tăng fibrinogen.
– Thừa cân – béo phì, đặc biệt người có vòng 2 to hơn vòng 1 và 3.
– Rối loạn lipid máu (tăng cholesterol, tăng triglyceride, tăng LDL-c, giảm HDL-c).
– Ăn nhiều thịt động vật (thịt đỏ: con 4 chân), nhiều mỡ – phủ tạng động vật.
– Ăn ít rau củ trái cây, thói quen ăn ngọt (nhiều đường tinh chế: đường cát trắng, đường phèn).
– Thường xuyên mất ngủ, bị stress, ít vận động, thiếu tập thể dục.

3. Viêm mạn tính (không do vi trùng) căn nguyên của nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não:

4. Hậu quả của xơ vữa động mạch:

Biến chứng của VXĐM là: hẹp, nghẽn (hoặc vỡ) động mạch não hay động mạch vành tim, hẹp động mạch thận, hẹp động mạch chi…

– NMCT, Hội chứng mạch vành cấp: thường xử trí bằng thuốc giãn mạch vành, thuốc chống kết tụ tiểu cầu…hoặc nặng phải đặt stent, phẫu thuật bắt cầu mạch vành…
– TBMMN (nhồi máu não hoặc xuất huyết não): thuốc tan huyết khối khi còn trong giai đoạn giờ vàng (3 – 6 giờ từ khi xuất hiện các dấu hiệu của tai biến mạch máu não).
– Bệnh thận mạn tính, giai đoạn nặng phải Thẩm phân phúc mạc hay chạy thận nhân tạo.

Các tình huống trên đều phải “giành lại từng khoảnh khắc”.  Tuy nhiên, “cuộc chiến” này vừa có nguy cơ tử vong cao vừa tổn hại kinh tế gia đình cũng như xã hội.

5. Cách phòng bệnh xơ vữa động mạch hiệu quả:

Cần thực hiện chế độ ăn hợp lý và điều chỉnh phong cách sống khoa học:

5.1. Ăn uống hợp lý:

– Uống đủ nước tốt (nước có tính kiềm nhẹ: nước khoáng, nước ép trái cây không đường), hạn chế nước ngọt đóng chai (hộp) có gaz.
– Bảo tồn nguồn men (Enzyme) trong cơ thể.
– Ăn nhiều rau xanh, trái cây, củ sạch: dạng tươi sống, (hoặc luộc, hấp với nhiệt độ không quá cao); hạn chế thịt đỏ, mỡ động vật, tăng cường cá trong khẩu phần ăn. Ưu tiên Nấm mèo đen, Nghệ vàng, quả Lựu, Quả Bơ, Mè đen, Hạt sen (còn nhuỵ), Hạt Ý dĩ, hạt Óc chó, củ Mài… (đã được nghiên cứu chống bệnh VXĐM và chống đông kết dính tiểu cầu trên lâm sàng).
– Ăn ít muối, hạn chế đường tinh luyện (gây tăng chất AGEs), giảm thức ăn nhanh (chế biến sẵn vì có nhiều chất bảo quản).
– Khẩu phần ăn sẽ thay đổi tuỳ theo tuổi và tình trạng sức khoẻ. Tuy nhiên, sau 25 tuổi nên ưu tiên ăn thức ăn có nguồn gốc thực vật chiếm 75 – 85%  và 15 – 25 % là động vật,
– Chế biến món ăn nên đơn giản, hạn chế sử dụng nhiều gia vị, muối đường. Tránh thịt nướng cháy trực tiếp trên lửa.
– Ăn chậm, nhai kỹ: nên nhai thức từ 30 – 50 lần trước khi nuốt (khó thực hiện trong lối sống hiện đại, tuy nhiên vẫn có thể khi sắp xếp thời gian và và không ăn quá nhiều/bữa ăn).

5.2. Phong cách sống khoa học:

– Không hút thuốc lá (hoặc tránh xa khói thuốc lá).
– Hạn chế uống rượu, bia.
– Tập thể dục đủ (25 – 30 phút/ngày; 5 – 6 ngày/tuần).
– Thực hành kiểm soát stress (Thiền định, Thư giãn, Thở bụng, thưởng thức thơ – nhạc, khiêu vũ…).
– Kiểm soát cân nặng: không để thừa cân – béo phì (dựa vào chỉ số BMI).
– Kiểm tra sức khoẻ định kỳ nhằm phát hiện sớm và xử trí kịp thời các bệnh tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường, thừa cân…

KẾT LUẬN: 

Bệnh VXĐM không chỉ là bệnh người cao tuổi mà xuất hiện từ rất sớm, ngay ở độ tuổi chưa trưởng thành. Nếu không có ý thức phòng chống, bệnh sẽ diễn tiến ngày nặng cho đến lúc xảy ra biến chứng tắc nghẽn mạch máu.

Do đó, nếu không muốn rơi vào hoàn cảnh phải “giành lại từng khoảnh khắc“, chúng ta hãy thực hiện chế độ ăn uống hợp lý và điều chỉnh phong cách sống khoa học càng sớm hiệu quả sẽ càng cao.

Nguồn: Bs Trần Văn Nam