Những điều cần biết và phải làm gì khi gan nhiễm mỡ

I. Những điều cần biết về gan nhiễm mỡ (GNM):

Gan nhiễm mỡ (Fatty liver) còn gọi là Gan thoái hóa mỡ (Steatosis), mỡ tích tụ trong gan và chiếm > 5 % thể tích gan (BT mỡ chiếm # 5%), thường gặp ở mọi độ tuổi.

Có 2 loại:
- Gan nhiễm mỡ do rượu (Alcoholic fatty liver)
- Gan nhiễm mỡ không do rượu (Nonalcoholic fatty liver disease = NAFLD, GNMKR): Kông uống hoặc uống < 10 – 20g/ngày, không liên tục.

GNMKR, một bệnh tác động xấu đến chức năng gan thường gặp nhất.
- GNMKR ảnh hưởng ¼ dân số Hoa kỳ, tần suất cao trên những đối tượng thừa cân béo phì, đái tháo đường.
- Việt Nam, có khoảng 20 – 30% dân số mắc Gan nhiễm mỡ (GNM). GNM không thể xem thường vì đây là một bệnh lý tiến triển lâu dài, trên 10 năm và khoảng 20% trường hợp chuyển thành tổn thương nặng như xơ gan, ung thư gan.
- Tầm soát (Siêu âm) và kiểm tra chỉ số mỡ máu, men gan theo định kỳ rất cần thiết để phát hiện sớm GNM.
Nguyên nhân GNM:
- Không có nguyên nhân duy nhất, thường do chế độ ăn uống không hợp lý, căng thẳng, béo phì hay lối sống không khoa học.
Các yếu tố nguy cơ:
- Thừa cân, Bệnh đái tháo đường, ít vận động, chế độ ăn uống không hợp lý.
- Bệnh suy giáp, Suy tuyến yên.
- Hội chứng chuyển hóa (tăng triglyceride, tăng cholesterol, tăng acid uric, kháng insulin, vòng bụng to).
- Sử dụng thuốc điều trị ung thư, Phẫu thuật dạ dày, ruột, Hội chứng buồng trứng đa nang.

GNM độ 1 và 2 có thể phục hồi tốt, độ 3 các tổn thương khó phục hồi. GNM không có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị nguyên nhân nếu có. Cụ thể:

Tăng cường rau tươi, xanh, đa màu sắc.
Sử dụng gia vị: hành, tỏi, trà xanh, nghệ, gừng.
Hạn chế các loại trái cây ngọt, chọn trái đắng, chát, chua (trái cây có múi, ổi,…).
Không nên ăn phủ tạng động vật, mỡ động vật, Các loại thịt đỏ.
Hạn chế thực phẩm có nhiều tinh bột, nhiều đường như bánh kẹo…
Dùng dầu thay mỡ động vật: đậu nành, dầu mè, dầu cám, dầu oliu. Nên ăn trực tiếp, không đun nhiệt độ quá cao, ngay cả margarine (bơ thực vật) [trans-fat].
Bổ sung cá vào thực đơn ăn uống.
Kiêng thuốc lá; hạn chế Rượu, bia.

Người béo phì, ít vận động: cần tích cực giảm cân, tăng cường vận động, điều chỉnh chế độ ăn.
Khi viêm gan do thuốc: Cần chuyển sang sử dụng các loại thuốc ít tổn hại gan.
Điều trị các bệnh lý nội tiết.
GNM sau phẫu thuật, suy dinh dưỡng, nên bổ sung đầy đủ thành phần dinh dưỡng.
Duy trì vận động 30 phút/ngày: đi bộ, bơi lội, cầu lông, đi xe đạp,…
Kiểm soát cân nặng, giảm cân từ từ và đều đặn, nếu ăn thiếu đạm sẽ xấu thêm tình trạng GNM.
Hạn chế căng thẳng, lao động quá sức, nghỉ ngơi hợp lý.
Kiểm tra sức khỏe theo định kỳ, theo dõi sát khi bị rối loạn lipid máu.
Kiểm soát đề kháng insulin và điều trị ĐTĐ.

Dùng statin điều trị NAFLD/NASH vẫn còn bàn cãi vì Statin có thể giảm men gan nhưng không thay đổi về mô học của gan.

Hiệu quả của statin trên thoái hóa mỡ, viêm và hóa sợi thay đổi không có ý nghĩa thống kê.
Hiện statin không được khuyên dùng trị GNM (RCTs = Randomized controlled trials, chưa ủng hộ).

Nguồn: Bs Trần Văn Năm (bstranvannam.blogspot.com)