Định lượng CEA (Carcino Embryonic Antigen)

1. Tổng quan về Định lượng CEA (Carcino Embryonic Antigen)

Tên khoa học: Định lượng CEA (Carcino Embryonic Antigen)

Mô tả sơ bộ kỹ thuật 

  CEA là một glycoprotein có ở màng bào tương của các tế bào màng nhầy bình thường nhưng số lượng có thể tăng lên trong các ung thư thể tuyến (adenocarcinoma), đặc biệt là ung thư đại trực tràng. Nồng độ trong mô cao nhất của CEA được thấy ở ung thư biểu mô đại trực tràng nguyên phát và di căn gan của ung thư này, với nồng độ CEA trong màng nhầy đại tràng có thể cao gấp 500 lần giá trị bình thường. CEA cũng thể hiện quá mức trong các ung thư biểu mô khác như ung thư dạ dày, phổi, … Từ các tế bào ung thư biểu mô, CEA được bài tiết vào máu tuần hoàn.

CEA được định lượng bằng phương pháp miễn dịch sandwich sử dụng công nghệ hóa phát quang hay điện hóa phát quang. CEA có trong mẫu thử đóng vai trò kháng nguyên được kẹp giữa hai kháng thể, kháng thể thứ nhất là kháng thể đơn dòng đặc hiệu kháng CEA đánh dấu biotin, kháng thể thứ hai là kháng thể đơn dòng đặc hiệu kháng CEA đánh dấu ruthenium (chất có khả năng phát quang) tạo thành phức hợp miễn dịch kiểu sandwich. Cường độ phát quang tỷ lệ thuận với nồng độ CEA có trong mẫu thử.

Kỹ thuật này dùng để chẩn đoán bệnh gì?

• Ung thư phổi
• Ung thư dạ dày

2. Đối tượng chỉ định và chống chỉ định

Chỉ định:

• Xét nghiệm CEA có thể được chỉ định khi một người đã được chẩn đoán ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày, phổi. CEA sẽ được định lượng trước khi bắt đầu điều trị và sau đó được xét nghiệm theo thời gian để đánh giá hiệu quả điều trị, tiên lượng và phát hiện tái phát, di căn.
• Đôi khi xét nghiệm CEA có thể được thực hiện khi nghi ngờ ung thư nhưng chưa được chẩn đoán. Đây không phải là một xét nghiệm sử dụng chung cho các ung thư vì CEA có thể tăng trong nhiều bệnh lý khác nhau, tuy nhiên nó vẫn có thể được chỉ định để có thể cung cấp thêm thông tin cho chẩn đoán tùy bệnh cảnh lâm sàng cụ thể.
• Xét nghiệm CEA dịch cơ thể có thể được chỉ định để phát hiện khối u đã xâm lấn hoặc di căn đến các khoang trong cơ thể (ví dụ di căn lan rộng đến khoang phúc mạc, màng phổi hoặc não).

Chống chỉ định:

Không có chống chỉ định tuyệt đối

3. Ưu điểm và nhược điểm của kỹ thuật

Ưu điểm:

• Theo dõi hiệu quả điều trị, tiên lượng và đánh giá tái phát ung thư đại trực tràng ở bệnh nhân ung thư đại tràng đã được chẩn đoán.
• Xác định tình trạng ở bệnh nhân ung thư, khối u đã xâm lấn hay di căn hay chưa.
• Giúp các bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh của người bệnh để đưa ra phác đồ điều trị đúng nhất.
• Kỹ thuật thực hiện đơn giản, an toàn, không đau đớn.

Nhược điểm:

Không phải tất cả các loại ung thư đều sản xuất CEA và tăng nồng độ CEA không phải lúc nào cũng do ung thư. Vì vậy, CEA không được khuyến cáo để sàng lọc trong cộng đồng dân cư không triệu chứng.

4. Quy trình thực hiện

Bước 1: Lấy bệnh phẩm

Bước 2:  Sau khi lấy máu, đem ly tâm tách lấy huyết thanh hoặc huyết tương.

• Bệnh phẩm ổn định 7 ngày ở 2-8°C, 6 tháng ở -20°C.
• Bệnh phẩm chỉ rã đông 1 lần và phải để bệnh phẩm đạt nhiệt độ phòng trước khi phân tích. Để tránh hiện tượng bay hơi, bệnh phẩm, chất chuẩn, chất kiểm tra chất lượng nên phân tích trong vòng 2 giờ.

Bước 3: Tiến hành kỹ thuật

• Máy phân tích cần chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện phân tích mẫu: Máy đã được cài đặt chương trình xét nghiệm CE . Máy đã được chuẩn với xét nghiệm CE . Kết quả 118 kiểm tra chất lượng với xét nghiệm CE đạt yêu cầu không nằm ngoài dải cho phép và không vi phạm luật kiểm tra chất lượng.
• Người thực hiện phân tích mẫu nhập dữ liệu về thông tin người bệnh và chỉ định xét nghiệm vào máy phân tích hoặc hệ thống mạng (nếu có).
• Nạp mẫu bệnh phẩm vào máy phân tích .
• Ra lệnh cho máy thực hiện phân tích mẫu bệnh phẩm.
• Đợi máy phân tích mẫu theo protocol của máy .

Bước 4: Khi có kết quả cần xem xét đánh giá kết quả sau đó in báo cáo hoặc ghi kết quả vào phiếu xét nghiệm để trả cho người bệnh.

Biểu hiện bình thường sau thực hiện kỹ thuật

Bệnh nhân sẽ chỉ có cảm giác đau nhói lúc lấy máu, sau đó sẽ nhanh chóng trở lại bình thường, hoàn toàn không đau đớn.

5. Những điều cần lưu ý khi thực hiện kỹ thuật này

• Không dùng Biotin trước khi lấy máu 8 tiếng.
• Giá trị của xét nghiệm CEA là định hướng chẩn đoán và theo dõi điều trị. CEA tăng không đồng nghĩa là bệnh nhân bị ung thư vì như trên đã đề cập, có rất nhiều bệnh lý không phải ung thư nhưng vẫn có nồng độ CEA tăng… Ngược lại CEA bình thường cũng không loại trừ khả năng bị ung thư vì có tới 30-50% các bệnh nhân ung thư dạ dày, ruột, vú, phổi, tuyến tụy… nhưng nồng độ CEA vẫn không cao. Xét nghiệm CEA là xét nghiệm có giá trị để theo dõi điều trị, đặc biệt với các bệnh nhân trước khi điều trị có nồng độ CEA cao.
• Một số bệnh lý không phải ung thư nhưng nồng độ CEA cũng tăng: Bệnh lý dạ dày ruột (polyp, viêm ruột loét, bệnh Crohn), bệnh phổi (khí phế thũng, viêm phế quản mạn), bệnh gan (viêm đường mật, viêm gan mạn tiến triển, xơ gan do rượu), viêm tuyến vú mạn tính, viêm tuỵ mạn. Những người hút thuốc, nồng độ CEA tăng nhưng ít khi vượt quá 10 ng/ml.

Nguồn: Vinmec