Viêm hậu môn: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

1. Tổng quan bệnh Viêm hậu môn

• Viêm hậu môn là tình trạng vùng hậu môn, trực tràng bị viêm nhiễm gây đau và tạo cảm giác mót dù không có nhu cầu đi tiêu.
• Các biểu hiện bệnh có thể chỉ xảy ra trong thời gian ngắn và nhẹ hoặc diễn tiến cấp tính hay mãn tính.
• Viêm hậu môn có thể gặp ở mọi lứa tuổi kể cả viêm hậu môn ở trẻ em.

2. Nguyên nhân bệnh Viêm hậu môn

Nguyên nhân gây viêm hậu môn đến từ tất cả các tác nhân gây thay đổi hệ tiêu hóa, rối loạn tiêu hóa hay các bệnh lý đường tiêu hóa hay nhiễm các tác nhân như: nấm, ký sinh trùng, lao,…

Ngoài ra, một số nguyên nhân tiềm ẩn cũng dễ dẫn đến viêm nhiễm hậu môn:

• Viêm đường ruột dẫn tới 30% trường hợp viêm trực tràng.
• Nhiễm trùng qua đường tình dục đặc biệt là người quan hệ qua đường hậu môn, nhiễm trùng Salmonella, Shigella và Campylobacter cũng có thể gây viêm trực tràng.
• Xạ trị trực tràng hoặc vùng tuyến tiền liệt cũng có thể gây viêm niêm mạc trực tràng.
• Kháng sinh điều trị nhiễm trùng có thể giết chết cả vị khuẩn có lợi trong ruột, tạo điều kiện cho các khuẩn hại như Clostridium difficile phát triển gây viêm loét hậu môn.
•  Viêm trực tràng do can thiệp phẫu thuật làm chệch hướng trực tràng cũng chính là hướng di chuyển của phân.
• Dùng thực phẩm protein gây viêm.
• Viêm do sự tích lũy bạch cầu ái toan trong niêm mạc trực tràng (chỉ ảnh hưởng đến trẻ dưới 2 tuổi).

3. Triệu chứng bệnh Viêm hậu môn

Viêm hậu môn thường có các biểu hiện sau:

• Cảm giác mót thường xuyên hoặc liên tục dù không có nhu cầu đi tiêu
• Trực tràng có biểu hiện đau, chảy máu hoặc có chất nhầy
• Đau ở vùng trái của bụng kèm cảm giác đầy ở trực tràng
• Tiêu chảy
• Cảm giác đau khi đi vệ sinh
• Viêm ngứa hậu môn cũng là một biểu hiện của bệnh

4. Đối tượng nguy cơ bệnh

• Đối tượng có quan hệ tình dục không an toàn: có nhiều bạn tình, quan hệ không sử dụng bao cao su, quan hệ bằng đường hậu môn và quan hệ tình dục với người bị nhiễm trùng có thể tăng nguy cơ viêm hậu môn.
• Người bị viêm đường ruột (viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn).
• Người có thời gian xạ trị ung thư gần trực tràng, buồng trứng hoặc tuyến tiền liệt.
• Người có thói quen sinh hoạt không tốt: vệ sinh thân thể kém, nín đi cầu, ít uống nước, không ăn rau và trái cây, lười vận động, tính chất công việc ngồi lâu một chỗ.
• Sử dụng kháng sinh bừa bãi, không theo đơn.
• Đối tượng sử dụng thực phẩm protein gây viêm: trẻ uống sữa bò hoặc có nguồn gốc từ đậu nành, các bà mẹ ăn chế phẩm từ sữa.

5. Phòng ngừa bệnh

• Hạn chế hoặc bỏ trà và cà phê vì đây chính là yếu tố thuận lợi gây táo bón kinh niên. Xây dựng chế độ ăn uống hàng ngày nhiều rau xanh và chất xơ, các loại thức uống trái cây xay tươi.
• Tích cực vận động thân thể bằng cách tập thể dục thường xuyên hoặc tham gia các môn thể thao (bóng bàn, bóng đá, cầu lông, chạy bộ, bơi lội).
• Sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng thuốc kháng sinh và thuốc giảm đau không kê đơn (acetaminophen, aspirin, ibuprofen).
• Tránh quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là quan hệ qua đường hậu môn.
• Điều trị triệt để các bệnh lý viêm nhiễm và bệnh lý nội khoa toàn thân.

6. Các biện pháp chẩn đoán bệnh

Viêm hậu môn có thể biểu hiện ở nhiều bệnh lý nên có những chẩn đoán riêng biệt khác nhau

Viêm hậu môn do nứt hậu môn

• Nguyên nhân do sang chấn tại chỗ gây căng giãn quá mức ống hậu môn (táo bón, phân khô cứng) tạo nên vết rách niêm mạc hậu môn.
• Trên lâm sàng chẩn đoán dựa vào vết nứt hậu môn: vết nứt cấp tính thường nông và mau lành nếu điều trị đúng, vết nứt mạn tính (kéo dài hơn 1 tháng) có thể gây viêm loét hậu môn sâu đến tận cơ thắt hậu môn.
• Bệnh nhân thường có biểu hiện đau nhiều mỗi khi đi cầu, đau kiểu thắt nhói kéo dài nhiều giờ kèm theo chảy ít máu tươi.

Viêm ống hậu môn

• Bệnh khởi phát với đau rát vùng hậu môn hoặc cạnh hậu môn, diễn tiến đau tăng kèm sưng nề nóng quanh hậu môn hoặc ống hậu môn.
• Triệu chứng toàn thân có thể có sốt, mệt mỏi.
• Vùng hậu môn nề nhẹ, đỏ đau, có thể có tổn thương rách phần niêm mạc ống hậu môn.

 Viêm tấy tầng sinh môn

• Biểu hiện toàn thân: nhiễm trùng nặng, bệnh nhân ăn uống kém, mạch nhanh, tổng trạng gầy.
• Vùng tầng sinh môn phù nề, đỏ đau và có thể lan lên bẹn hoặc vùng mông, có thể hoại tử mô hay viêm mủ mô mềm vùng này.

Áp-xe cạnh hậu môn

• Là tình trạng có ổ mủ nhiễm trùng nằm cạnh hậu môn, trực tràng do các tuyến hậu môn nhỏ tiết nhầy bị tắc nghẽn nhiễm trùng bộc phát tạo thành ổ mủ.
• Bệnh nhân sốt và cảm giác mệt mỏi toàn thân.
• Triệu chứng thường gặp là đau dai dẳng quanh vùng hậu môn, đau cả lúc không đi cầu, đau lan ra xa, tăng khi ho. Bệnh nhân không dám đi nhanh, ngồi mạnh hay ngồi trên yên xe vì đau.

Rò hậu môn

• Là tình trạng các ống sưng lên xung quanh hậu môn, lỗ rò có thể bên trong hoặc bên ngoài hậu môn, phần lớn là do áp-xe quanh hậu môn phát triển lên.
• Triệu chứng toàn thân thường là biểu hiện viêm nhiễm cấp tính, bệnh nhân sốt cao, lạnh run.
• Triệu chứng điển hình là ở lỗ rò có mủ hoặc mủ lẫn máu, ở thời kỳ viêm nhiễm cấp tính mủ nhiều, có mùi hôi. Thời kỳ mạn tính mủ ít và loãng.
• Cảm giác sưng nề, thấy cứng ở đường viền hậu môn, khi đường rò không thông khối sẽ sưng to ra.

7. Các biện pháp điều trị bệnh

Điều trị viêm hậu môn có nhiều phương pháp, phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ và giai đoạn bệnh.

Điều trị viêm hậu môn do nhiễm trùng

Sử dụng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus nếu nguyên nhân do nhiễm virus như virus herpes qua đường tình dục, sử dụng thuốc kháng virus như acyclovir (Sitavig®, Zovirax®).

Điều trị viêm do xạ trị

 Những trường hợp viêm nhẹ do bức xạ có thể không cần điều trị:

 Trường hợp viêm gây đau dữ dội và chảy máu cần phải can thiệp:

• Dùng thuốc giúp kiểm soát tình trạng viêm và giảm chảy máu
• Làm mềm và giãn nở phân giúp tống các chướng ngại vật trong ruột ra ngoài
• Tiêu diệt các mô bị hư hỏng bằng đốt điện hoặc các biện pháp điều trị khác

Viêm hậu môn do bệnh viêm ruột

Chủ yếu sử dụng thuốc để kiểm soát tình trạng viêm trực tràng hoặc phẫu thuật nếu thuốc không làm giảm các triệu chứng của bệnh, phẫu thuật nhằm loại bỏ phần hư hỏng của đường tiêu hóa.

Nguồn: Vinmec